SAN JUANEN OÑOTZAK

ELEZAHARRAREN HASTAPENA

San Juanen oñotzen gaineko lehen datuak Barandiaranek eman zituen 1920. urteko deskribapen baten bitartez. Istorio honen arabera, San Juan Portalearen azpian oin itxurako zulo bat zuen harri bat zegoen; eta, herriko jendearen ustez, San Juanek berak utzi zuen oinatza. Santua, Bermeoko portuan lurreratu ondoren, hiru pausu emanez iritsi omen zen Gaztelugatxera, hiru oin-aztarna utziz: lehenengoa San Juan Portalearen azpian; bigarrena Matxitxakorazko bidean, Peña de Oron; eta hirugarrena Burgoan.

Aldiz, beste batzuen ustean, lau oin-aztarna utzi zituen: “San Juanek leelau-leelau imin zauen kaderie Morondon, arkupien. Gero imiñ zauen kaderie Arenen, itxurri zelan dauen Salomeneko beko partien, an leelengo kaderie. Bigarrena Martin Koixoneko mendijjen, an Landatxuen, Landako beko partien, da irugarrena San Juanen. Zelako oñek okin sauen San Juanek!”.

OÑOTZEKIN LOTUTAKO USADIOAK (ERRITUALAK)
Lehen oin-aztarna San Juan Portalearen azpian dago eta herritarrak Alde Zaharretik irteterakoan eskuineko eskuarekin aitaren egin bitartean, eskuineko oinaz oin-aztarna zapaltzen zuten.

Bigarren oinatza Ikastolaren aurrean dagoen iturrian zegoen, ‘Salomenekue’ baserriaren ondoan.

Hirugarrena ‘Burgoko landien’ zegoen eta oso bitxia zen bikoitza zelako. Lehen zatia, animaliaren apatx itxurakoa zen, belauna jartzekoa; eta bigarrena oinazpia duen harri handi bat da eta “San Juan” agertzen da (‘oiñetxa ta gero belunkerie’). Gaur egun, bigarren zati hau Gaztelugatxe gainean dago, eskaileren ondoan. Arrietako eta Arronategiko biztanleek hirugarren oinatz hau beti erabili dute belaunikaldi bat egin dezaten.

Laugarrena, eta azkena San Juan haitzaren oinaldean dago. Azken hau inoiz ez da agertu dokumentuetan.

NOLA BERRESKURATU DA TRADIZIOA?
1978. urtean, San Juaneko elizaren suntsipenaren ostean, Antón Perezek artikulu bat argitaratu zuen San Juanen oñotzak berreskuratu behar zirela aldarrikatuz. Honen ondorioz, herrian batzorde bat sortu zen, Bittor Erauzkinek zuzendua eta hiru oinatzak berreskuratu zituzten. Batzorde honek Uetena taldearekin batera hiru oinatzak Lorenzo Zabalari Morondon dagoen marmoldegira eraman zizkioten. Lorenzok bere oinaren neurriekin beste hiru harri moldatu zituen.

1982. urtean, Batzorkide batzuk eta Uetenako taldekideek oinatz berriak jarri zituzten gaur egun ezagun ditugun lekuetan: lehenengoa Ermun, gaur egun bertatik ikusten delako lehenengoz San Juan; bigarrena, San Juan gainean, eskailerak amaitzean; Burgoan egon zena, zaharrena eta jatorrizkoa den bakarra; hirugarrena, San Juan Portalean bertan dago; laugarrena, Arenen, ikastolaren aurrean dagoen iturrian; eta azkena, San Juan haitzaren oinaldean dago, eskailerak hastean. Beraz, gaur egun bost oñatz daude.

ZER ESAN NAHI DUTE OÑOTZEK?
Azken ikerketek Santiago bidearen garrantzia azpimarratzen dute. Hala, Bermeotik Santiago bidea pasatzen zen, eta erromesak San Juanetik igarotzen ziren Santiagora joateko asmoz. Gainera, Bermeoko dokumentuetan ‘Sanjuanbidea’ behin eta berriro aipatzen da, horrek azpimarratzen du bide honen garrantzia San Juanera joateko eta Bermeoko harri-mugak adierazteko (‘Sanjuanbidean agertzen diren lekuak: San Juan Portalea, Mendiluz, Uriatziti, Burgoa eta San Juan).
Amaitzeko eta bitxikeria moduan esango dizuet, pasa den mendeko 20. hamarkadan, Bermeoko arrantzaleak San Juanera joaterakoan San Juan Portalan dagoen oñotza oin batekin ukitzen zutela kailuak sendotzeko edo bidean zehar ez molestatzeko.

Norbaitek aurkitzen badu Burgoan dagoen oñotza, niri bidali mesedez ‘pilula’ honi gehitzeko. 😜

Argazkiak: (1) San Juan Portalan dagoen oñotza; (2) Arenen, ikastolaren aurrean dagoen iturrian; (3) San Juan haitzaren oinaldean dago, eskailerak hastapenean; eta (4) San Juan gainean dagoena, eskailerak amaitzean; 

Testua eta argazkiak Anton Erkorekaren liburutik hartu ditut, Etnografía de Bermeo. Leyendas, cuentos y supersticiones; eta Bermeoko jai-programaren artikulu ezberdinetatik.

***Gustatu bazaizue kontutxu hau, badakizue... klikatu eta partekatu!






Blog honetako argitalpen ezagunak

LA PLATAFORMA 'GAVIOTA': UNA BREVE HISTORIA

Irudia
Hoy os traigo una píldora centrada en la plataforma que todas y todos los ochenteros hemos visto crecer junto con nosotros. Parece cerca, pero está a 8 kilómetros al noroeste del cabo Matxitxako. Con su  permanente antorcha junto al legendario Faro de Matxitxako y que hace tan que nuestros maravillosos sunsets  sean tan sumamente especiales. Todo empezó con la 'Medusa' A primeros de mayo de 1980, remolcada por los supplies o buques de apoyo 'Aquamarine 501' y 'Charo del mar', arribó a nuestras costas procedente del Golfo de Valencia la plataforma 'Medusa'. La situaron en la zona geológica que presentaba las mejores condiciones para la explotación de gas. La primera perforación ya dio resultados muy satisfactorios. Este primer descubrimiento levantó gran expectación y el consorcio de empresas (lideradas por Eniepsa) que llevaban estas prospecciones decidió prologar la estancia de la plataforma 'Medusa' y comenzar el segundo sondeo conocido como V
Irakurri informazio gehiago

IZARO FILMS PRESENTA: BERMEO Y LA TORRE WINDSOR

Irudia
En la convulsa década de los 70 y 80, las películas de la productora Izaro Films comenzaban con una cortinilla de imágenes de nuestra isla de Izaro y con un fondo musical pegadizo. Esta cabecera la veíamos en la tele o en los cines, y nos hinchaba el orgullo, y en unos años difíciles hacía internacional una parte importante de nuestro patrimonio. ¿Pero que hay detrás de todo esto? Dentro video... La Familia Reyzabal Los medios sitúan a esta familia como una de las más ricas del estado, pero sus orígenes comienzan en 1903 en Caleruega, pequeño pueblo del sur de Burgos, localidad en la que nació Julián Reyzabal Delgado, en el seno de una familia de campesinos. Siendo adolescente se mudó a Bilbao, donde empezó trabajando de botones y en la reventa de entradas; dinero que le permitió financiarse sus estudios posteriores de contabilidad. En Bilbao conoció a la que después sería su mujer, Milagros Larrouy Orive, hija de una acomodada familia bilbaína, y con quien tuvo siete hijos/as. A media
Irakurri informazio gehiago

EL TESORO DESCONOCIDO DE MUNDAKA

Irudia
Hay historias desconocidas de nuestro pequeño país que sorprenden por su transcendencia y por la poca repercusión que han tenido. En concreto, me refiero a la historia del naufragio del galeón San Bartolomé , ocurrida en 1597 en la Barra de Mundaka. Una historia espectacular y poco conocida que originó la aparición de monedas de plata en la playa de Laida y a lo largo de varias décadas. Tenéis curiosidad, ¿verdad? Dentro video... La armada de 1597 o la Tercera Armada 'Invencible' El San Bartolomé fue un galeón de 900 toneladas construido en Deusto, en la ría de Bilbao, por el constructor Agustín de Ojeda en 1589. Este galeón formaba parte de una serie de doce unidades construidas por orden de Felipe II para paliar las pérdidas de la desastrosa expedición de la Gran Armada 'Invencible' de 1588. Estas doce unidades se conocen con el apelativo de los 'Doce Apóstoles', ya que fueron bautizadas con los nombres de los discípulos de Jesucristo. El  San Bartolomé  se b
Irakurri informazio gehiago